Η αρχαία Πλευρώνα μνημονεύεται για πρώτη φορά από τον Όμηρο μαζί με άλλες τέσσερις αιτωλικές πόλεις, την Καλυδώνα, τη Χαλκίδα, την Ώλενο και την Πυλήνη, στον περίφημο κατάλογο των ελληνικών πλοίων που συμμετείχαν στην εκστρατεία κατά των Τρώων. Στον Όμηρο απαντάται επίσης για πρώτη φορά και το εθνικό «Πλευρώνιος», πλάι στο όνομα ενός κατοίκου της πόλης, «Ἀγκαῖον τòν Πλευρώνιον».
Σύμφωνα με τα νεώτερα δεδομένα που ήλθαν στο φως μετά και τις πρόσφατες εργασίες ανάδειξης και ανάπλασης του αρχαιολογικού χώρου, φαίνεται ότι ο πολεοδομικός ιστός της πόλης ήταν οργανωμένος κατά το Ιπποδάμειο σύστημα. Σήμερα είναι ορατά εντός της οχύρωσης ορισμένα από τα κυριότερα μνημεία, όπως το θέατρο και η αγορά, καθώς επίσης μεγάλη λαξευμένη στο βράχο δεξαμενή, επιβλητικά κτιστά άνδηρα για τη θεμελίωση δημόσιων ή ιδιωτικών οικοδομημάτων, λουτρική εγκατάσταση με δεξαμενή, χώρος άθλησης («στάδιο»;), καθώς και κατάλοιπα του οικιστι¬κού ιστού της που ανήκουν σε θεμέλια σπιτιών πλαισιούμενα από πλακόστρωτους ή χαλικόστρωτους δρόμους. Εντυπωσιακά σημεία της οχύρωσης είναι η κεντρική πύλη Α με το υπερμέγεθες μονολι¬θικό υπέρθυρο, η ανατολική Πύλη Ζ, η τοξωτή πύλη Β, καθώς και οι πύργοι με τις κλίμακες ανόδου σε αυτούς και στον περίδρομο του τείχους. Εξωτερικά της οχύρωσης της πόλης αναπτύσσονται τα νεκροταφεία της. Απαρτίζονται από ταφικά συγκροτήματα επιμελημένης και μνημειακής μορφής, κιβωτιόσχημους τάφους μεγάλων διαστάσεων και υπόγειους θαλαμωτούς τάφους που περικλείονται από ταφικούς περιβόλους πολύ καλής διατήρησης και με ποικιλία αρχιτεκτονικών και μορφολογικών στοιχείων.
Η Πλευρώνα, όπως και άλλες πόλεις της Αιτωλίας, μετά τη ναυμαχία του Ακτίου (31 π.Χ.) παρακμάζει. Χαρακτηριστική είναι η πληροφορία, όπως μας την παραδίδει ο Στράβων, που στα χρόνια του τόσο η Πλευρώνα όσο και η Καλυδώνα.
