O Εύηνος πηγάζει από τα όρη Βαρδούσια στα σύνορα των νομών Αιτωλοακαρνανίας και Ευρυτανίας και αφού δεχθεί τα νερά πολλών χειμάρρων αλλά και των παραποτάμων του (Κότσαλος, Φιδάκια, Πόριαρης και Γιδομαντρίτη) μετά από 113 χλμ. διέρχεται από τα δυτικά του Δημοτικού Διαμερίσματος Γαλατά του Δήμου Χάλκειας και τα ανατολικά του Δημοτικού Διαμερίσματος Ευηνοχωρίου του Δήμου Μεσολογγίου που έχει πάρει και το όνομά του από το ποτάμι και εκβάλλει στον Πατραϊκό ( Kαλυδώνιο ) κόλπο.
Σύμφωνα με τους μύθους και θρύλους της αρχαίας Ελλάδας, το ποτάμι οφείλει το όνομα του στο βασιλιά των Αιτωλών Εύηνο, ο οποίος πνίγηκε στα νερά του, όταν καταδίωκε τον Ίδα, που του είχε κλέψει την κόρη του Μάρπησσα.
Ο Εύηνος ποταμός είναι γνωστός από το πέρασμα του Ηρακλή του μεγαλύτερου ήρωα της ελληνικής μυθολογίας και της Δηιάνειρας. Όταν ο Ηρακλής έφθασε στην Καλυδώνα, η οποία βρισκόταν δυτικά του Ευήνου ποταμού και βόρεια του σημερινού Ευηνοχωρίου, πήγε στον βασιλιά Οινέα και του ζήτησε το χέρι της κόρης του, της Δηιάνειρας, αλλά εκεί ο Ηρακλής βρήκε έναν τρομερό αντεραστή τον Αχελώο, το θεό τού φερώνυμου ποταμού. Μετά από μάχη ο Αχελώος νική- θηκε από τον Ηρακλή και ο Οινέας έδωσε την κόρη του στον Ηρακλή.
Είναι γνωστή η ελαιογραφία του J. F. Lagrenet, 1755, που φυλάσσεται στο Μουσείο του Λούβρου, στο Παρίσι. Σ' αυτή την ελαιογραφία ο κένταυρος Νέσσος, αρπάζοντας τη Δηιάνειρα διασχίζει τον Εύηνο ποταμό, ενώ, από την απέναντι όχθη ο Ηρακλής τον τοξεύει για να υπερασπιστεί τη γυναίκα του.
Με το πέρασμα των αιώνων ο Εύηνος, με το πλούσιο προσχωματικό του έργο (μαζί με τον Αχελώο) βοήθησαν στη δημιουργία της Λιμνοθάλασσας. Η παραποτάμια βλάστηση είναι πλούσια από πλατάνια, λεύκες, φράξους, πικροδάφνες και λυγαριές. Στην περιοχή της κοίτης του αναπτύχθηκε μεγάλος πολιτισμός, που τον καταμαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα (πελασγικοί και μυκηναϊκοί οικισμοί). Ο Εύηνος είναι επίσης γνωστός για τα πέτρινα γεφύρια, τις αερογέφυρές του, αλλά και για τους νερόμυλους, και τις νεροτριβές .
Ο Γάλλος περιηγητής Φραγκίσκος Πουκεβίλ, στο "Ταξίδι στην Ελλάδα" αναφέρεται στον Εύηνο: "Στο ένα χιλιόμετρο από κει, πέρασα με τη συνοδεία μου το πρώτο παρακλάδι του Εύηνου ή Φίδαρη. Την εποχή των βροχών είναι φοβερός και θυελλώδης, όπως διαπίστωσα από τις καταστροφές που προκαλεί και τους ογκόλιθους που κατεβάζει, αλλά εκείνη τη στιγμή που τον έβλεπα ο ανώμαλος βυθός του καλύπτονταν μόνο από εξήντα εκατοστά νερού." Η συγγραφέας μας Ελένη Χωρεάνθη στο "Μεσολόγγι η πολιτεία του νερού" γράφει για το «φιδίσιο» ποτάμι: "Ο Εύηνος ακούραστος κουβαλητής, κατέβαζεν ανέκαθεν χώματα και κροκάλες από τα βουνά και τ' άφηνε στο μυχό του κόλπου και με τον καιρό γίνηκαν τα ρηχά κι έπειτα οι στεριές και τα νησόπουλα που τράβηξαν τους ψαράδες και τους Δαλμάτες πειρατές και στέριωσαν την πολιτεία στο νερό.
Προκειμένου να ενισχυθεί η υδροδότηση της μείζονος περιοχής της Αθήνας, κατασκευάσθηκε ένα από τα μεγαλύτερα έργα στο νομό, το φράγμα και η σήραγγα Ευήνου –Μόρνου.Η έναρξη των εργα- σιών έγινε το 1982 και το έργο ολοκληρώθηκε το 2002. Το φράγμα που κατασκευάστηκε στη περιοχή Αγ. Δημή- τριος είναι χωμάτινο και υψώνεται στα 122 μ., ενώ η σήραγγα έχει συνολικό μήκος 29,3 χλμ. και εσωτερική διάμετρο επένδυσης 3,5 μ. Με το έργο αυτό παρέχονται περίπου 220 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού ετησίως για την υδροδότηση της Αθήνας, ποσότητα η οποία αντιστοιχεί περίπου στο 25% της συνολικής παροχής του Ευήνου.
Ο υδροβιότοπος του Ευήνου προστατεύεται ως διεθνούς σημασίας από τη σύμβαση RAMSAR, ως περιοχή ειδικής προστασίας από την οδηγία 79/409/ΕΟΚ και ως ειδικά προστατευόμενη περιοχή ( σύμβαση Βαρκελώνης ). Αναφέρεται επί- σης σε διεθνείς και ευρωπαϊκούς καταλόγους βιοτόπων – υγροτόπων.
Ο Εύηνος είναι ιδανικός για αθλητικές δραστηριότητες όπως το κανόε-καγιάκ και το ράφτινγκ. Στην περιοχή της γέφυρας του Μπανιά έχουν δημιουργηθεί σύγχρονες εγκαταστάσεις, οι πιο ολοκληρωμένες στην Ελλάδα μετά τις αντίστοιχες ολυμπιακές της Αθήνας. Οι επισκέπτες της περιοχής του Ευήνου ασχολούνται επίσης με την πεζοπορία, την ορειβασία, το ποδήλατο βουνού και την ιππασία.
O ποιητής Κωστής Παλαμάς έγραψε για τον Εύηνο ή Φίδαρη :
«Και ως εδώ ανυπόταχτη με το καημό η ψυχή του και ως τους γιαλούς που τους μαλώνει ο Φίδαρης».
Ο ποιητής Μιλτιάδης Μαλακάσης έγραψε για τον Εύηνο ή Φίδαρη :
«Περνά καβάλα . Ο Φίδαρης σελαγισμός του Ευήνου μου δείχνει τον κλειστόν ανθό τού τραγικού μου κρίνου κι αργότερα ξεφύλλισε στον ποταμό ενός θρόνου».
πηγή galatas.gr
